042 Dương Phi cố lí 楊妃故里

Nguyễn Du đến Quế Lâm 桂林 tỉnh lị Quảng Tây ngày 5 tháng 6 năm Quý Dậu (1813). Dương Quý Phi 楊貴妃 sinh ở Dung Châu 容州, nay là Dung Huyện 容縣 thuộc Quảng Tây 廣西. Dương Quý Phi tên thật là Dương Ngọc Hoàn 楊玉環 (719-?), quý phi của Ðường Huyền Tông 唐玄宗 (685-762), tức Ðường Minh Hoàng 唐明皇. An Lộc Sơn 安祿山 (703-757) nổi loạn. Ðường Minh Hoàng phải chạy vào đất Thục. Ðến đèo Mã Ngôi 馬嵬 (nay thuộc Thiểm Tây 陝西), quân lính đòi giết Dương Quý Phi và anh họ Dương Quốc Trung 楊國忠 là những người làm Ðường Minh Hoàng mê muội mà mất nước. Dương Quý Phi bị thắt cổ chết.

山雲削略岸花明
見說楊妃此地生
自是舉朝空立仗
枉敎千古罪傾城
蕭蕭南內蓬蒿遍
寞冪西郊丘隴平
狼籍殘紅無覓處
東風城下不勝情

Sơn vân tước lược ngạn hoa minh
Kiến thuyết Dương Phi thử địa sinh
Tự thị cử triều không lập trượng (1)
Uổng giao thiên cổ tội khuynh thành
Tiêu tiêu Nam Nội (2) bồng hao biến
Mịch mịch Tây Giao (3) khâu lũng bình
Lang tạ tàn hồng (4) vô mịch xứ
Ðông phong thành hạ bất thăng tình
 
chú thích
 

(1) Lập trượng 立仗: Ðứng như gậy, chỉ quan bù nhìn. Do lệ thiết triều nhà Ðường, có tám con ngựa phải đứng chầu trong hàng gậy. Con nào kêu hoặc đụng đậy không đúng phép là bị thay thế.

(2) Nam Nội 南內: Tức cung Hưng Khánh 興慶, nơi Ðường Minh Hoàng và Dương Quý Phi thường ra chơi.

(3) Tây Giao 西郊: Cánh đồng ở phía tây Tràng An, chỉ cánh đồng Mã Ngôi nơi Dương Quý Phi bị thắt cổ chết.

(4) Tàn hồng 殘紅: Bùi Giáng dịch: Trông vời hồng rụng ngổn ngang, Tìm đâu chốn cũ muôn vàn dưới kia (Tố Như thi, Quách Tấn dịch, An Tiêm tái bản, Paris, France, 1995, trang bìa 2).

Dịch nghĩa:
Làng cũ của Dương Quý Phi

Mây núi thưa thớt, hoa bên bờ sáng rõ
Nghe nói Dương Quý Phi sinh ở đất này
Từ đó cả triều đứng phỗng như hàng gậy
Ðể nghìn năm đổ oan cho người đẹp tội nghiêng thành
Cung Nam Nội hiu hắt, cỏ bồng hao mọc tràn
Ðồng Tây vắng lặng, gò đống san bằng
Cánh hồng tàn tơi tả biết tìm đâu
Dưới thành gió đông thổi, lòng ngậm ngùi biết bao

Dịch thơ:
Làng cũ Dương Quí Phi

Mây ngàn hoa bến nước lung linh,
Dương Quý Phi xưa đất ấy sinh.
Bởi nỗi cả triều tài phỗng đá,
Ðể cho muôn thuở tội nghiêng thành.
Cấm cung bỏ phế, bồng hiu hắt,
Mồ cũ san bằng, cảnh vắng tanh.
Gió lạnh dưới thành ngơ ngẩn bóng,
Tìm đâu cho thấy cánh hoa tàn.

(Đặng Thế Kiệt dịch)


tham khảo

Dương Quý Phi cố lí 楊妃故里: http://baike.baidu.com/view/2129531.htm

Dương Quý Phi 楊貴妃: http://zh.wikipedia.org/zh-tw/杨贵妃

Quế Lâm 桂林: http://zh.wikipedia.org/zh-tw/桂林市