041 Ngũ nguyệt quan cạnh độ 五月觀競渡

image: http://xujiajhq2008.blog.163.com/blog/static/99488164201422524641/

Theo sứ trình, ngày 2 tháng 5 (Quý Dậu) Nguyễn Du đến thành phủ Ngô Châu 梧州, chỗ sông Quế Giang 桂江 chảy vào cửa sông Tầm Giang 潯江 (phía đông Quảng Tây 廣西). Người Trung Hoa có lệ mỗi năm tổ chức đua thuyền vào tiết Đoan Ngọ 端午 ngày 5 tháng 5, tượng trưng sự đi tìm xác Khuất Nguyên 屈原 tự trầm ở sông Mịch La 汨羅.

懷王歸葬張儀死
楚國詞人記佩蘭
千古招呼終不返
滿江爭競太無端
煙波渺渺空悲怨
鑼鼓年年自笑歡
魂若歸來也無托
龍蛇鬼蜮遍人間
 

Hoài Vương (1) quy táng Trương Nghi (2) tử
Sở quốc từ nhân (3) kí bội lan
Thiên cổ chiêu hô chung bất phản (4)
Mãn giang tranh cạnh thái vô đoan
Yên ba diểu diểu không bi oán
La cổ niên niên (5) tự tiếu hoan
Hồn nhược quy lai dã vô thác
Long xà quỷ vực biến nhân gian

chú thích

(1) Hoài Vương 懷王: Vua nước Sở. Hoài Vương không nghe lời can gián của Khuất Nguyên 屈原, cứ đi hội với vua Tần, bị Tần bắt, sau chết mới được đem xác về nước chôn.

(2) Trương Nghi 張儀: Thuyết khách, dùng mưu dèm pha Khuất Nguyên với vua Sở Hoài Vương. Khuất Nguyên bị đi đày, Trương Nghi thành tướng quốc. Sau Trương Nghi bị lộ mưu, bỏ chạy, cuối cùng chết ở nước Ngụy.

(3) Sở quốc từ nhân 楚國詞人: Tức Khuất Nguyên 屈原 (352-281 trước CN), nhà thơ nước Sở. Khuất Nguyên thường đeo hoa lan, hoa tiêu để tỏ lòng cao khiết. Trong thiên Li Tao 離騷 của ông có câu: Nhân thu lan dĩ vi bội 紉秋蘭以為佩 Kết hoa lan để đeo vào người

(4) Chiêu hô chung bất phản 招呼終不返: Tống Ngọc 宋玉 (298-222 trước CN), học trò của Khuất Nguyên, làm bài Chiêu hồn 招魂 để gọi hồn ông.

(5) La cổ niên niên 鑼鼓年年: Hằng năm, vào ngày 5 tháng 5, để kỉ niệm ngày Khuất Nguyên mất, người Trung Hoa có lệ tổ chức đua thuyền tượng trưng sự đi tìm xác nhà thơ đã tự trầm ở sông Mịch La 汨羅.

Dịch nghĩa:
Tháng Năm xem đua thuyền

Xác Hoài Vương được về chôn ở đất Sở, Trương Nghi đã chết
Nhớ người thơ nước Sở đeo hoa lan
Nghìn thuở gọi hồn nhưng cuối cùng hồn chẳng về
Ðầy sông tranh đua, thật chẳng nghĩa lý gì
Khói sóng mênh mang, lòng buồn đau
Chiêng trống hằng năm chỉ để vui chơi
Hồn có về đi nữa thì cũng không nơi nương tựa
Rắn rồng quỷ quái tràn ngập cõi người ta

Dịch thơ:
Tháng Năm xem đua thuyền

Hoài Vương chôn xác, Trương Nghi chết
Tưởng nhớ người thơ giắt ngọc lan
Nghìn thuở kêu gào không trở lại
Ðầy sông đua vượt lắm lăng xăng
Ðau thương khói sóng về đâu bến
Nô giỡn trống kèn diễn mỗi năm
Hồn có về đây thêm lạc lõng
Rắn rồng quỷ quái khắp nhân gian

(Đặng Thế Kiệt dịch)


tham khảo

Hoài Vương 懷王: http://zh.wikipedia.org/zh-tw/楚懷王

Khuất Nguyên 屈原: http://zh.wikipedia.org/zh-tw/屈原

Li Tao 離騷: http://ctext.org/chu-ci/li-sao-jing/zh

Tống Ngọc 宋玉: http://zh.wikipedia.org/zh-tw/宋玉

Trường Sa 長沙: http://zh.wikipedia.org/zh-tw/长沙市

Toàn Châu 全州: http://zh.wikipedia.org/zh-tw/全州县