Giáp thành ở nơi ranh giới giữa Việt Nam và Trung Quốc. Phục Ba 伏波 là tên hiệu của Mã Viện 馬援 (14 trước CN - 49 CN) tướng quân nhà Hán. Khi 60 tuổi còn muốn đi đánh trận lập công. Vua Hán thương tuổi cao không nỡ cho đi, Mã liền mặc áo giáp nhảy lên yên ngựa tỏ rằng mình còn khỏe mạnh. Vua cười nói (1): Quắc thước tai thị ông dã 瞿鑠哉是翁也 (Ông này quắc thước lắm). Người em họ Mã Viện là Thiếu Du thấy Mã ham lập công danh, thường than rằng (2) chỉ mua lấy khổ vào thân. Truyền thuyết kể rằng Mã Viện sau khi thắng hai bà Trưng, dựng cột đồng (3) ở địa phận Quảng Tây. Ở Giao Chỉ 交趾 về, sau khi thắng trận, Mã Viện có chở theo một xe hạt ý dĩ 薏苡 để chữa bệnh tê thấp do chướng khí. Khi Mã Viện chết, có người gièm pha với vua rằng Mã Viện chở một xe Nam thổ trân quái 南土珍怪 (hạt châu quý lạ của đất nước Nam) về làm của riêng. Vua Hán Quang Vũ 光武 nổi giận. Vợ con Mã Viện (4) sợ không dám đưa xác về quê, phải chôn ở phía tây kinh thành. Sau này Mã Viện được thân oan. Vua Hán có cho lập một đài cao, gọi là Vân Đài 雲台 (đài mây) (5), và truyền vẽ tượng 28 công thần treo lên đó để ghi công. Nhưng Mã Viện không được chọn lên Vân Đài. Nguyễn Du viết:
Ðài mây công cán không ghi,
Trời Nam muôn dặm mắc gì khói hương?
 |
| hạt ý dĩ 薏苡 |
六十老人筋力衰
據鞍被甲疾如飛
殿庭只博君王笑
鄉里寧知兄弟悲
銅柱僅能欺越女
珠車畢竟累家兒
姓名合上雲臺畫
猶向南中索歲時
Lục thập lão nhân cân lực suy,
Cứ an bị giáp tật như phi
Ðiện đình chỉ bác quân vương tiếu
Hương lí ninh tri huynh đệ bi
Đồng trụ cận năng khi Việt nữ
Châu xa tất cánh lụy gia nhi
Tính danh hợp thướng Vân Đài họa
Do hướng Nam trung sách tuế thì
Dịch nghĩa:
Miếu thờ Mã Viện ở Giáp thành
Người già tuổi sáu mươi thì gân sức suy.
Ông còn mặc giáp nhảy lên ngựa nhanh như bay.
Chỉ chuốc một nụ cười của nhà vua (1) nơi cung điện.
Ðâu biết anh em nơi quê hương (2) thương xót cho ông
Cột đồng (3) chỉ dối được đàn bà con gái Việt.
Chứ như xe ngọc châu chở về, thì lại để lụy cho con cháu ông (4).
Tên tuổi ông (đáng lẽ) được ghi nơi bức họa Vân Ðài (5).
Sao lại đòi nước Nam hằng năm phải cúng tế?
Dịch thơ:
Miếu Mã Phục Ba
Người sáu mươi kém suy gân sức,
Ông lẹ làng mặc giáp lên yên.
Cung rồng chuốc một tiếng khen,
Quê hương đâu biết nỗi phiền người thân!
Sợ cột đồng riêng phần Việt nữ,
Dèm xe châu để lụy gia nhi.
Ðài Mây công cán không ghi,
Trời Nam muôn dặm mắc gì khói hương?
(Quách Tấn dịch)
Tham khảo
1. Tố Như thi, Quách Tấn, An Tiêm in lần thứ hai tại Paris, 1995.
2. http://zh.wikipedia.org/zh-tw/马援
No comments:
Post a Comment