006 Quỷ Môn Quan 鬼門關

Có nhiều thuyết về Quỷ Môn Quan. Theo giải thích trên một trang web (*), đó là một cửa ải thời xưa (thuộc đất Quảng Tây ngày nay), trước có tên là Âm Dương Đạo 陰陽道, sách Dư địa kỉ thắng 輿地紀勝 ghi là Quế Môn Quan 桂門關. Nhà Minh đổi tên thành Thiên Môn Quan 天門關. Tướng nhà Hán Mã Viện 馬援 ngày xưa sang đánh Giao Chỉ 交趾 đã đi qua cửa này. Ở đây có nhiều chướng khí bệnh dịch, người đi qua ít ai sống sót, nên còn gọi là Quỷ Môn Quan. Ngạn ngữ xưa có câu: Quỷ Môn Quan, thập nhân khứ, cửu bất hoàn 鬼門關, 十人去, 九不還. 

Theo Quách Tấn, Quỷ Môn quan ở phía Nam xã Chi Lăng tỉnh Lạng Sơn. Ðịa thế hiểm trở. Có núi hình như đầu quỷ. Do đó mà mệnh danh là Quỷ Môn Quan. Cổ thi có câu: "Quỷ Môn quan! Quỷ Môn quan! Thập nhân khứ, nhất nhân hoàn". Người Việt đi sứ Trung Quốc có câu: "Rạng ngày đến Quỷ Môn quan, Tiếng xưa thập khứ nhất hoàn là đây." (cf. Tố Như thi, An Tiêm in lần thứ hai tại Paris, 1995) 

(*) http://www.zwbk.org/zh-tw/Lemma_Show/90202.aspx

連峰高插入青雲
南北關頭就此分
如此有名生死地
可憐無數去來人
塞途叢莽藏蛇虎
布野煙嵐聚鬼神
終古寒風吹白骨
奇功何取漢將軍

Liên phong cao sáp nhập thanh vân,
Nam bắc quan đầu tựu thử phân.
Như thử hữu danh sinh tử địa,
Khả liên vô số khứ lai nhân.
Tắc đồ tùng mãng tàng xà hổ,
Bố dã yên lam tụ quỷ thần.
Chung cổ hàn phong xuy bạch cốt,
Kì công hà thủ Hán tướng quân.


Dịch nghĩa:
Quỷ Môn Quan

Núi liền nhau, cao vút tận mây xanh
Đầu cửa ải chia Nam Bắc chính ở chỗ này
Đã có tiếng là nơi sống chết như thế
Mà thương thay, bao nhiêu người vẫn phải đi về qua đây
Gai bụi lấp đường đi, cọp rắn ẩn núp
Khí độc đầy cả đồng, quỷ thần nhóm họp.
Từ xưa đến nay, gió lạnh thổi xương trắng
Kì công của tướng nhà Hán (chỉ Mã Viện) lấy gì mà ngợi khen 

Dịch thơ:
Quỷ Môn Quan

Núi trập trùng giăng đỉnh vút mây,
Ải chia Nam Bắc chính là đây.
Tử sanh tiếng đã vang đồng chợ,
Qua lại người không ngớt tháng ngày.
Thấp thoáng quỷ đầu nương bóng khói,
Rập rình cọp rắn núp rừng cây.
Bên đường gió lạnh luồn xương trắng,
Hán tướng công gì kể bấy nay?

(Quách Tấn dịch)