106 Liễu Hạ Huệ mộ 柳下惠墓

02-11 Quý Dậu (1813): Nguyễn Du về đến thành Cảnh Châu, thuộc tỉnh Trực Lệ, sau đó qua Đức Châu, tỉnh Sơn Đông. Ở đây, huyện Khúc Phụ, vẫn còn vết tích ngôi mộ của Liễu Hạ Huệ (720-621 trước CN).

 Bia tàn chữ mất vùi gai góc
Nghe tiếng nghìn năm tôi xuống xe

吳店橋通泗水波
士師名蹟未消磨
事人直道寧三黜
作聖全功在一和
相對尼山長有魯
可憐盜跖已無家
碑殘字沒埋荒草
天古聞風一下車

Ngô Điếm kiều (2) thông Tứ Thủy (3) ba
Sĩ Sư (4) danh tích vị tiêu ma
Sự nhân trực đạo ninh tam truất
Tác thánh toàn công tại nhất hòa
Tương đối Ni Sơn (5) trường hữu Lỗ (6)
Khả liên Đạo Chích (7) dĩ vô gia
Bi tàn tự một mai hoang thảo
Thiên cổ văn phong nhất há xa

Chú thích

(1) Liễu Hạ Huệ 柳下惠 (720-621 trước CN): Tức Triển Cầm 展禽, tên Hoạch 獲, tự là Quý 季, người đất Liễu Hạ 柳下, nước Lỗ 魯, thời Xuân Thu 春秋. Làm Sĩ Sư, ba lần bị truất mà không bỏ nước. Có người hỏi, ông trả lời: "Lấy đạo ngay mà thờ người thì đi đâu mà không bị ba lần truất. Nếu lấy đạo cong thì hà tất phải bỏ nước của cha mẹ." Sau khi chết, được đặt tên thụy là Huệ 惠. Mạnh Tử khen ông là bậc thánh về Hòa (Thánh chi hòa 聖之和).

(2) Ngô Điếm kiều 吳店橋: Cầu bắc qua sông Tứ Thủy. Ở đầu cầu có mộ của Liễu Hạ Huệ.

(3) Tứ Thủy 泗水: Sông phát nguyên từ tỉnh Sơn Đông 山東 qua huyện Tứ Vĩnh 泗永, huyện Khúc Phụ 曲阜, xưa chảy vào sông Hoài 淮.

(4) Sĩ Sư 士師: Chức quan trông coi việc hình.

(5) Ni Sơn 尼山: Nguyên tên là Ni Khâu Sơn 尼丘山, ở Sơn Đông. Đức Khổng Tử 孔子 ra đời ở đây.

(6) Lỗ 魯: Quê hương của Liễu Hạ Huệ. Nay là huyện Khúc Phụ, tỉnh Sơn Đông 山東.

(7) Đạo Chích 盜跖: Em Liễu Hạ Huệ tên Chích. Là một tay trộm cướp nổi tiếng, nên gọi là Đạo Chích.

Dịch nghĩa:
Mộ Liễu Hạ Huệ

Dưới cầu Ngô Điếm sông Tứ chảy
Tiếng tăm của bậc Sĩ sư vẫn chưa mất
Lấy đạo ngay thẳng thờ người, ba lần chịu mất chức
Nên công bậc thánh ở chữ "Hòa"
Đối mặt Ni Sơn, nước Lỗ còn mãi mãi
Thương cho Đạo Chích kẻ không nhà
Bia tàn chữ mất chôn vùi nơi cỏ hoang
Nghìn năm còn nghe tiếng, tôi xuống xe

Dịch thơ:
Mộ Liễu Hạ Huệ

Sông Tứ dưới cầu Ngô Điếm qua
Danh thơm kẻ sĩ chửa phôi pha
Đạo ngay xử thế ba lần truất
Bậc thánh nên công một đức Hòa
Đối mặt Ni Sơn vinh nước tổ
Thương thân Đạo Chích hổ danh nhà
Bia tàn chữ mất vùi gai góc
Nghe tiếng nghìn năm tôi xuống xe

(Đặng Thế Kiệt dịch) 
 


tham khảo

Ni Sơn 尼山: http://zh.wikipedia.org/zh-tw/尼山